အိၣ်ပှဲၤထီၣ်ပှဲၤထီ
တၢ်ကူၢ်မၤသံ ဒီးကထၢၣ်မၣ်တ့ၣ်လူၣ်သၣ်ခ့ ကၠူနယၢၣ် (Dr. Martin Luther King Jr.) လၢအလီၤပျံၤလီၤဖုးအံၤ ကဲထီၣ်အသးဖဲ ကီၢ်အမဲရကၣ် ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤတၢ်ခွဲးတၢ်ယၣ် အတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤ ဒိၣ်ထီၣ်ထီထီၣ်ဖဲ ၁၉၆၀ နံၣ်တဖၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ၄ သီဝံၤ အလီၢ်ခံ, အမါမုၢ်ကမဲ ခိၣ်ရဲးထၣ် စကီး ခ့ (Coretta Scott King) လၢတၢ်သးဒူအပူၤ ဟံးန့ၢ်အဝၤအလီၢ်ဒီး တီခိၣ်ရိၣ်မဲ တၢ်ထီဒါတၢ်ဟး လၢတၢ်မုၣ်တၢ်ခုၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. ခိၣ်ရဲးထၣ်အိၣ်ဒီး တၢ်သးဆူၣ်လၢ တၢ်တီတၢ်လိၤအဂီၢ် ဒီး မ့ၢ်တ့ၢ်ဝဲ ပှၤမၤနၢၤတၢ်စဲၣ်နီး လၢအလီၤပျံၤတဂၤလၢ တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤတဘျုးတီၤန့ၣ်လီၤ.
မးသဲ ၅:၆ အပူၤ ယ့ၣ်ၡူးစံးဝဲ, “ပှၤလၢတၢ်သၣ်ဝံၤအသးဒီး တၢ်သူအသးလၢတၢ်တီတၢ်လိၤတဖၣ်န့ၣ် ဘၣ်ဆိၣ်ဂ့ၤဝဲလီၤ.အဂ့ၢ်ဒ်အံၤႇ အဝဲသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ကဘၣ်တၢ် သးကညီၤအီၤလီၤ” . ယသ့ၣ်ညါလၢမုၢ်တနံၤ ယွၤကဟဲဟ့ၣ်ပှၤ တၢ်တီတၢ်လိၤ ဒီးမၤလိၤမၤဘၣ်က့ၤ တၢ်တမ့ၢ်တတီခဲလၢာ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်လၢတၢ်ဆၢကတီၢ်အံၤ တချုးဟဲတုၤဒံးဘၣ်န့ၣ်, ပအိၣ်ဒီးတၢ်ခွဲးယာ်လၢ ပကမၤဖျါထီၣ်…
တၢ်သးအုးဆူ တၢ်စံးထီၣ်ပတြၢၤ
မိၣ်နံးကၣ် (Monica) ဘါထုကဖၣ် လၢတၢ်ကိၢ်တၢ်ဂီၤ ဒ်သိးအဖိခွါကဟဲက့ၤဆူ ယွၤအအိၣ်န့ၣ်လီၤ. အဖိခွါတပိာ်ကျဲအဂ့ၤအဃိ ဘၣ်ဟီၣ်ဘၣ်ယၢၤဝဲ ဒီးဘၣ်လူၤကွၢ်ဝဲ အဖိခွါအိၣ်တၢ်အလီၢ်လၢဝ့ၢ်တဘျုးဝ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အိၣ်သးတဖၣ် ဖျါဒ်တၢ်မုၢ်လၢ်တအိၣ်န့ၣ်လီၤ. တနံၤန့ၣ် တၢ်ကဲထီၣ်အသးလၢအဖိခွါထံၣ်လိာ်သး လီၢ်တံၢ်လီၤဆဲးဒီးယွၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲကဲထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ် ပှၤမၤလိယွၤဂ့ၢ်ပီညါစဲၣ်နီးအကျါတဂၤန့ၣ်လီၤ. ပသ့ၣ်ညါအီၤ ဒ်အမ့ၢ် ဘံရှီး(ပၤပၤ) အီကၢးစတံ, လၢဟ့းပိၣ် (Augustine, Bishop of Hippo) န့ၣ်လီၤ.
ဒီးစံးဝဲ “ဆံးယံာ်လဲၣ်, ယွၤဧၢ.”န့ၣ်လီၤ(ဃဘး ၁:၂). ဒီး ဝံဃဘးကူာ် ပာ်ဖျါဝဲ အတၢ်သူၣ်အုးသးအုး မ့ၢ်လၢ ယွၤတမၤတၢ်နီတမံၤ ဘၣ်ဃး ဒီး ပှၤဒိၣ်စိဒိၣ်ကမီၤတဖၣ် ဃၣ်ကွံာ်အသးလၢတၢ်တီတၢ်လိၤ အဃိန့ၣ်လီၤ. ကွၢ်ဆိကမိၣ်က့ၤ အတၢ်ဆၢကတီၢ်တဖၣ် လၢအမ့ၢ် တၢ်တတီၤတလိၤအဂီၢ်, တၢ်ကူစါယါဘျါလၢ တၢ်မုၢ်လၢ်တအိၣ်, ကျိာ်စ့တၢ်ဃံးတၢ်စ့ၤ, မ့တမ့ၢ် ပဖိတဖၣ် လၢလဲၤကပာ် ကစၢ်ယွၤအဃိ ဒီး ပဘၣ်ဃၣ်ပသးဆူ ယွၤအအိၣ် ဒ်သိး ပကပာ်ဖျါထီၣ် ပတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘီ, ပတၢ်သူၣ်အုးသးအုးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.…
တၢ်စးထီၣ်အသီ
ယူၣ်ကၠ့ ဖံထၢၣ်စၢၣ် (Eugene Peterson) အတၢ်ကွဲးလၢအအိၣ်ဒီး အစိကမီၤ လၢဆိကမိၣ်ထံၣ်ကဒါက့ၤ ထါစံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၂၀ န့ၣ်, အဝဲကွဲးဝဲ, “ပှၤခရံာ်ဖိတဖၣ် အတၢ်သ့ၣ်ညါလီၤက့ၤအသးန့ၣ် စးထီၣ်ဖဲလၢ ပသ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်က့ၤ လၢတၢ်သူၣ်အုးသးအုးအပူၤ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီတဖၣ် လၢပထံၣ်လၢအဘၣ်န့ၣ် နီၢ်နီၢ်တခီ မ့ၢ်တၢ်လီတၢ်ဝ့ၤန့ၣ်လီၤ”. ထါစံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၂၀ မ့ၢ် “ထါတဖၣ်လၢအလဲၤထီၣ်ဆူအဖီခိၣ်” အကျါ အဆိကတၢၢ်တယုၢ် (စံး ၁၂၀-၁၃၄) ဒီးဘၣ်တၢ်သးဝံၣ်အီၤဖဲ ယွၤအပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ် အတၢ်လဲၤဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် ကစၢ်ယွၤ လၢဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ်အဆၢကတီၢ် န့ၣ်လီၤ. ဒီးဖံထၢၣ်စၢၣ် ဃုထံၣ် သ့ၣ်ညါတၢ်အံၤလၢ အလံာ် “တၢ်စူၢ်ဒိကနၣ်ဖးယံာ်လၢ အလဲၤတၢ်တကျိၤဃီအခါ” ဒီးထါစံးထီၣ်ပတြၢၤတဖၣ်အံၤ ဟ့ၣ်ထီၣ်ဝဲ တၢ်ဂီၤဒိလၢအပာ်ဖျါ ပနီၢ်သးအတၢ်လဲၤဆူ ယွၤအအိၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်လဲၤဒ်သိးအံၤ စးထီၣ်အသးသ့ဝဲဒၣ်ထဲလၢ ပသ့ၣ်ညါလၢ ပလိၣ်ဘၣ် တၢ်လီၤဆီနီၢ်နီၢ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖံထၢၣ်စၢၣ်တဲဝဲလၢ, “ပှၤတဂၤ ကဘၣ်ပာ်ဖျါအတၢ်သးဘၣ်အၢလ့ၤတုၢ်လ့ၤတီၤလၢ ဟီၣ်ခိၣ်အတၢ်မၤသးတဖၣ် ဒ်သိးကဃုထံၣ်န့ၢ် တၢ်ထိၣ်ဟူးထိၣ်ဂဲၤအသးလၢ ကစးထီၣ်ဝဲ ပှၤခရံာ်ဖိအကျဲန့ၣ်လီၤ. တချုးလၢ အဝဲမၤန့ၢ်…
ပှၤဂီၢ်မုၢ်
ပှၤကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ဒီး ပှၤကွဲးလံာ် ဟးနၣ် အရဲး(ထ)(Hannah Arendt) (၁၉ဝ၆-၇၅) ကွၢ်ထံဒီးထံၣ်န့ၣ်ဝဲလၢ, “ပှၤကညီတဖၣ် ဘၣ်တၢ်ထံၣ်သ့ၣ်ညါလၢ ထီဒါတြီဆၢပှၤပၢထံကီၢ် လၢအစိကမီၤအဒိၣ်ကတၢၢ်တဖၣ် ဒီးဂ့ၢ်လိာ်ဝဲလၢ ကတီၢ်လီၤကဒွံကျိာ်လၢအမဲာ်ညါန့ၣ်လီၤ”. အဝဲတဲအါထီၣ်ဝဲလၢ, “ဘၣ်ဆၣ် အနီၢ်ကီၢ်တခီ တၢ်အစုကဝဲၤတအိၣ်သနာ်က့ တၢ်ဆၢထၢၣ်တြီဆၢ ပှၤဂီၢ်မုၢ်လၢ အဘၣ်တၢ်ဆှၢကမၣ်ဒီး ခိၣ်ကိၤနၢ်ကိၤလၢ တၢ်သးဂဲၤတဖၣ် သ့ဝဲန့ၣ် မ့ၢ်ဒၣ်ထဲပှၤစှၤဂၤန့ၣ်လီၤ”. ဒ်အမ့ၢ်ပှၤယူဒၤဖိအသိး, အရဲး(ထ) ထံၣ်ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲၢ်ဘၣ်လၢ အနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲ လၢအထံအကီၢ်ဒၣ်ဝဲ လၢကီၢ်ကၠၢမနံၣ် (Germany)အပူၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်တူၢ်လိာ်မုာ်မ့ၢ် တဒိးန့ၢ်ဘၣ်လၢ ပှၤတဝၢပူၤဘၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲ တၢ်လီၤပျံၤလီၤဖုး ဒိၣ်မးန့ၣ်လီၤ.
တၢ်မၢဖိစီၤပီလူး လဲၤခီဖျိဘၣ်ဝဲ တၢ်တတူၢ်လိၣ် ဒ်သိးအံၤစ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ. ဒ်အဘၣ်သိၣ်လိမၤယုၤ ဒ်ဖၤရံၤၡဲ ဒီးရၤဘံအသိး, စီၤပီလူး အသးသမူဆီတလဲအသး ဖဲအထံၣ်လိၣ်အသးဒီး ယ့ၣ်ၡူးလၢအဂဲၤဆၢထၢၣ်သမူထီၣ်တဂၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲအလဲၤတၢ်ဆူ ဝ့ၢ်ဒၤမ့ၤစ့း ဒ်သိးကမၤအၢမၤနး ပှၤလၢအစူၢ်နာ် ခရံာ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ(မၤတၢ် ၉). အသးသမူ လဲလိာ်သးဝံၤအလီၤခံ, တၢ်မၢဖိစီၤပီလူးသ့ၣ်ညါဘၣ်ဝဲ အဘၣ်တၢ်စူးကွံာ်ညိကွံာ်အီၤလၢ အပှၤကလုာ်ဒၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ. လံာ်…
ပဂ့ၢ်ပကျိၤလၢ အိၣ်လီၤတဲာ်တဖၣ်
အါန့ၢ် အနံၣ် ၆၀ အတီၢ်ပူၤ, ပှၤကွဲးတၢ်ကစီၣ်လၢ ကၠၣ်နဲၣ်အပူၤ လၢအမ့ၢ် ပီ(လ) ဟၣ်ဘ့ (Paul Harvey)န့ၣ် မ့ၢ်ၦၤကတိၤတၢ်လၢ အမဲရကၣ်အကွဲၤလ့လိၤတဂၤန့ၣ်လီၤ. ဒ်သိးကထုးန့ၢ် ပှၤဒိကနၣ်တၢ်ဖိ အသူၣ်အသးအဂီၢ် အဝဲစံးကတိၤဝဲသ့သ့ဘၣ်ဘၣ်, “တၢ်ကစီၣ်မနုၤလဲၣ်န့ၣ် သုသ့ၣ်ညါဘၣ်လံ... လၢတမံးနံးအတီၢ်ပူၤန့ၣ် နကနၢ်ဟူဘၣ် တၢ်ဂ့ၢ်လၢအအိၣ်လီၤတဲာ်တဖၣ်လီၤ”. တၢ်ဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါ ဖုၣ်ကိာ်ဝံၤအလီၤခံႇ အဝဲတဲဝဲ ပှၤမံၤဟူသၣ်ဖျါတဂၤ အတၢ်ဂ့ၢ်လၢ ၦၤတသ့ၣ်ညါတဖၣ် န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် အဝဲဟံးဃာ် ပှၤတဂၤအံၤအမံၤဒီး အဂ့ၢ်လၢ အကါဒိၣ်တဖၣ် တုၤအကတၢၢ်ဒီး မၤသးဖှံ ပှၤဒိကနၣ်တၢ်ဖိတဖၣ်လၢ အတၢ်ကတိၤလၢအညီနုာ်စံးဝဲ, “အခဲအံၤ နသ့ၣ်ညါ တၢ်ဂ့ၢ်လၢ အိၣ်လီၤတဲာ်တဖၣ်လံၤ န့ၣ်လီၤ”.
တၢ်မၢဖိ စီၤယိၤဟၣ် အတၢ်ထံၣ်လၢအပူၤကွံာ် ဒီးခါဆူညါ အိးထီၣ်အသးဒ် တၢ်အၢၣ်လီၤဒ်သိးအံၤ န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, အဝဲအတၢ်ဂ့ၢ်အံၤ စးထီၣ်လၢ တၢ်လီၤသးအုးန့ၣ်လီၤ. တၢ်ကမၤအသးခါဆူညါအဂီၢ် ပှၤလၢကတဲဖျါတၢ်န့ၣ် ကယဲၢ်တၢ်ဘၣ်တ့လၢ မူခိၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ ဟီၣ်ခိၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ တအိၣ်ဘၣ်နီတဂၤအဃိ…
